پراکنش مکانی- زمانی و منشاء یابی هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای (pahs) در رسوبات سطحی منطقه جنوبی دریای خزر (نیم خط های تنکابن، نوشهر، بابلسر و بندر امیرآباد)

رکیبات آروماتیک چند حلقه ای (pahs) با توجه به سمیت بالای خود از ترکیبات آلی الویت دار آلودگی در جهان شناخته شده اند. با توجه به وجود چاه های نفتی در دریای خزر این ترکیبات یکی از منابع آلوده کننده دریای خزر محسوب می گردند. هدف از این مطالعه بررسی 20 ترکیب pah شامل 16 ترکیب معرفی شده توسط سازمان حمایت از محیط زیست آمریکا در رسوبات سطحی دریای خزر بوده است. در این تحقیق تعداد 60 نمونه رسوب از 12 ایستگاه در چهار نیم خط) تنکابن، نوشهر، بابلسر و امیر آباد) در اعماق 5، 15 و 30 متر، طی 5 دوره زمانی (اردیبهشت - دی) در سواحل جنوبی و جنوب شرقی دریای خزر جمع آوری گردید. نمونه ها به وسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی با طیف سنجی جرمی مورد آنالیز قرار گرفتند. غلظت ترکیبات pah در محدوده 193 نانوگرم برگرم وزن خشک در ایستگاه امیرآباد در عمق 5 متری در اردیبهشت ماه تا 8235 نانوگرم برگرم وزن خشک در ایستگاه تنکابن در عمق 30 متری در تیر ماه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که منشا غالب در مناطق مورد مطالعه پتروژنیک می باشد. دلایل قابل ذکر در این زمینه می تواند فعالیت های استخراج و پالایش نفت خام در کشورهای حاشیه دریای خزر به ویژه آذربایجان و تخلیه مستقیم و غیر مستقیم فاضلاب های شهری و صنعتی ناشی از شهرهای حاشیه ای باشد. علاوه بر این غلظت این ترکیبات در امتداد نیم خط های مورد مطالعه با افزایش عمق افزایش پیدا کردند. از جمله عوامل تأثیر گذار در این روند می توان به کاهش قطر متوسط ذرات ریز دانه به سمت دریا اشاره کرد. از طرفی روندی نزولی در غلظت این ترکیبات از غرب به شرق در نیم خط های مورد مطالعه دیده شد. نتایج این تحقیق سطح آلودگی متوسط تا بالا را در رسوبات مناطق مورد مطالعه در تمامی فصول نشان می د هد. از مهمترین دلایل آن می توان به آلودگی حاصل از استخراج و استحصال نفت در کشور آذربایجان اشاره کرد که این ترکیبات به دلیل چرخش پاد ساعتگرد جریان آبی درحوزه جنوبی به بخش های جنوب غربی و سپس شرقی منتقل می-شوند.